Árbæjarsafn er útisafn sem var stofnað árið 1957 en auk Árbæjar eru þar yfir tuttugu hús, sem mynda torg, þorp og sveit. Í Árbæjarsafni er leitast við að gefa hugmynd um byggingalist og lifnaðarhætti í Reykjavík á 19. og 20. öld. Hvert og eitt hús geymir annaðhvort sjálfstæða sögusýningu eða þá að þar er sýnt dæmigert heimili frá ákveðnu tímabili. Á safninu má einnig sjá gamaldags verkstæði ýmiskonar þar sem sjá má dæmigerða aðstöðu, tækni og tól.

Árbær was an established farm well into the 20th century, and the museum opened there in 1957. Árbær is now an open-air museum with more than 20 buildings which form a town square, a village and a farm. Most of the buildings have been relocated from central Reykjavik. The Museum seeks to give an idea of architecture and way of life in Reykjavik in the 19th and 20th centuries. Each house contains either an independent historical exhibition or a typical home from a specific period. The museum also houses old-fashioned workshops of typical facilities, technology and tools.

The guide takes guests to all the main houses of the museum and tells their story.

Guided tour at Árbær Open Air Museum

Leiðsögumaður fer með gesti í öll helstu hús Árbæjarsafns og segir frá sögu þeirra.

Leiðsögn á Árbæjarsafni

Fræðsla

Leiðsögn

Á sýningunni eru verk þeirra nemenda sem ljúka diplómanámi í skapandi ljósmyndun frá Ljósmyndaskólanum í desember 2024.
Verkin á sýningunni eru fjölbreytt, viðfangsefni nemenda mismunandi og framsetning, listræn sýn og fagurfræði ólík. Endurspegla útskriftarverk nemenda þannig gróskuna í samtímaljósmyndun og fjölbreytta möguleika sem felast í ljósmyndamiðlinum.

Sýningarstjóri: Katrín Elvarsdóttir.

Viðburðamyndin er eftir Sigríði Hermannsdóttur

Sýningin stendur frá 13. desember 2024 til 5.janúar 2025.
Aðgengi er gott á Ljósmyndasafninu. 
Hjálparhundar eru velkomnir í safnið. 
Strætisvagnar: Næstu stoppistöðvar heita Hafnarhús, Lækjartorg, Ráðhúsið (2-5 mín. gangur). 
Bílastæði eru við safnið og í nærliggjandi bílastæðahúsum.

This exhibition features the graduation works of students who have completed their diploma in Creative Photography from the School of Photography in December 2024.

The works are diverse, showcasing the students' various subjects, artistic visions, and aesthetics. 

They reflect the growth of contemporary photography and highlight the wide range of possibilities within the medium.
Katrín Elvarsdóttir curates the exhibition.
The accompanying photo is a piece by María Ármanns, one of the graduating students.

The exhibition runs from 13 December 2024 - 5 January 2025.

The photo is taken by Sigríður Hermannsdóttir

Access for the disabled is good. 
Service dogs are welcome at the museum. 
Public transport: The nearest bus stops are called Hafnarhús, Lækjartorg, and Ráðhúsið (2-5 min. away). 
Paid parking is available by the museum and in neighbouring parking houses.

Welcome to the School of Photography 2024 graduation exhibition. Graduating students Sigríður Hermannsdóttir and Ingunn Rós Haraldsdóttir will guide guests through the exhibition.

Guided tour in Icelandic led by two students

Verið velkomin á útskriftarsýningu Ljósmyndaskólans. Útskriftarnemendurnir Sigríður Hermannsdóttir og Ingunn Rós Haraldsdóttir munu leiða gesti í gegnum sýninguna.

Leiðsögn útskriftarnema Ljósmyndaskólans

Borgarstjórinn í Reykjavík, Einar Þorsteinsson, opnar sýninguna.
Léttar veitingar í boði.
Sýningarspjall með Daríu Sól Andrews, sýningarstjóra, sunnudaginn 19. janúar kl. 14.
Sýningin er hluti af Ljósmyndahátíð Íslands 2025.
Kynnið ykkur viðburðardagskrá Ljósmyndahátíðar Íslands á tipf.is.

Aðgengi er gott á Ljósmyndasafninu. 

Hjálparhundar eru velkomnir í safnið. 

Strætisvagnar: Næstu stoppistöðvar heita Hafnarhús, Lækjartorg, Ráðhúsið (2-5 mín. gangur). 
Bílastæði eru við safnið og í nærliggjandi bílastæðahúsum.

The Mayor of Reykjavík, Einar Þorsteinsson, will inaugurate the exhibition.

Light refreshments will be provided.

Additionally, there will be an exhibition talk with Daría Sól Andrews on Sunday, January 19, at 14:00.
This exhibition is part of the Icelandic Photography Festival 2025.
For more information about the festival programme, please visit tipf.is.

The exhibition runs from 1 January - 16 March 2025.

Access for people with disabilities is good. 
Service dogs are welcome at the museum. 
Public transport: The nearest bus stops are called Hafnarhús, Lækjartorg, Ráðhúsið (2-5 min. away). 
Paid parking is available by the museum and in neighbouring parking houses.

You are invited to the opening of the exhibition "Weathered."
Join us on Friday, January 17, at 17:00 at the Reykjavík Museum of Photography on the top floor at Tryggvagata 15.

Opening: Weathered

Verið velkomin á opnun sýningarinnar VEÐRUN föstudaginn 17. janúar kl. 17:00 í Ljósmyndasafni Reykjavíkur, Tryggvagötu 15, 6. hæð.

Opnun: VEÐRUN

Opnun

Útskriftarsýning Ljósmyndaskólans 2024. Ljósmynd: María Ármanns

Ljósmyndasafn

Útskriftarsýning Ljósmyndaskólans 2024

Laimonas Dom Baranauskas│Árin á milli

Tími hjá fjórða bekk í Austurbæjarskóla. Nemendur vinna í skólastofunni. Sennilega náttúrufræði. Stúlka að skrifa um fiðrildi, mars 1970. Ljósmynd: Þjóðviljinn

Árbæjarsafn

Vaxtaverkir

Við erum jörðin – við erum vatnið │Heimir Freyr Hlöðversson

Sjóminjasafn

Fornar rætur Árbæjar

Fiskur & fólk - sjósókn í 150 ár

Viðey

Friðarsúlan

Áfangar│Richard Serra

Af sýningunni Neyzlan- Reykjavík á 20. öld.

Neyzlan – Reykjavík á 20. öld

Börn að leik í kassabílum á Árbæjarsafni.

Kerruöldin

Aðalstræti

Kristið jólahald til forna, og alveg fram á 19. öld var ekki íburðarmikið enda voru jólin ekki sú stórhátíð sem við sjáum í dag.  Þetta var mikilvægur messudagur en páskarnir voru miklu merkilegri, einnig hvítasunnan og uppstigningadagurinn.  Upprisan og boðskapurinn þóttu veigameiri en fæðingin.
En jólin voru samt hátíðisdagur, fólk gerði vel við sig í mat og drykk, ef það gat.  Bæir voru þrifnir, kveikt var á kertaljósi, og stundum voru leikir eða stiginn dans, þó að kirkjan hafi ekki alveg samþykkt það. 
 

Flest okkar þekkja þann gamla sið að senda jólakort.  Þó kortin hafi breyst í tímans rás þá hefur tilgangur þeirra ekkert breyst – að tengja milli fólks, fjölskyldna, ættingja og vina og að óska til hamingju. Á Íslandi urðu jólakortin mjög mikilvæg á fyrri hluta 20. aldrar þegar fólk fluttist úr sveitunum „á mölina“ eins og sagt var. Á öldum áður tíðkuðust erlendis  jólaóskabréf sem svo breyttust og urðu að korti þar sem það var einfaldara og fljótlegra. Á Íslandi komu fyrstu jólakortin á markað rétt fyrir aldamótin 1900 og voru þau frá Danmörku og Þýskalandi. Margir listamenn fundu gáfu sinni farveg í teikna og mála ýmsar myndir af jólasveininum og gjöfum á jólakort sem með tímanum varð að stórum iðnaði. 

Í kjölfar stafvæðingar okkar tíma þá hefur þessi siður, því miður að mati margra, færst í æ ríkari mæli inni í tölvur og tæki og fólk sendir hvort öðru jólakveðjur og myndir inni á samfélagsmiðlunum. 


Fjölskylda við veisluborð, 1939-1940. Ljósmynd: Óskar Gíslason

Margir borðuðu líklegast hangikjöt, sem var hátíðarmatur, en einskorðaðist ekkert endilega við jólin eins og það gerir í dag.  Kartöflur fóru síðan að birtast upp úr 1800, en nútíma meðlæti eins og rauðkál, grænar baunir og uppstúfur er danskættað og fer að birtast í lok 19.aldar.

Það sama má segja um hamborgarhrygg sem er ákaflega danskur matur sem verður vinsæll á fyrri hluta 20. aldarinnar og sömuleiðis getum við þakkað Dönum fyrir möndlugrautinn.
En laufabrauðið eigum við út af fyrir okkur og slíkt þekkist ekki á hinum norðurlöndunum.  Það eru til heimildir fyrir því við upphaf 19. aldarinnar og virðist það hafa verið borðað við ýmis tilefni, ekki bara jólunum.


Annað sem við eigum líka og er mjög sér-íslenskt er jóladrykkurinn Malt & appelsín.  Það eru til maltdrykkir í mörgum löndum og sömuleiðis appelsíndrykkir, en Ísland virðist vera eini staðurinn þar sem þessu vísvitandi var blandað saman til þess að kalla fram ákveðið bragð.

Þetta hófst árið 1955 þegar Egils-appelsín kemur fyrst á markað. Maltextrakt hafði þá verið framleitt í 32 ár og þótti gott, en var dýrara en annað gos.  Það var því kjörið að drýgja það með appelsín blöndunni, þó að margir settu líka Coca-Cola út í þessa blöndu.


Samkvæmt venju átti jólatré að vera sígrænt sem í mið-Evrópu, Bretlandi og Danmörku var að sjálfsögðu grenitré, enda reisulegt og formfagurt.  En því láni var ekki að fagna hér á Íslandi enda var ekki byrjað að gróðursetja greni hérna fyrr en seint á 19.öld, og bæði dýrt og erfitt að flytja þau til landsins.

Það sem margir Íslendingar gerðu þess í stað var að smíða sér jólatré og skreyta með sígrænum plöntum eins og lyngi eða einiberjagreinum.  Lítil kerti voru síðan sett á þessi heimagerðu tré til þess að lýsa upp stofur um land allt.

Einhverju síðar, eða á fyrri hluta 20.aldar hófst innflutningur á grenitrjám, en einnig gervitrjám frá Þýskalandi.  Þessi gervitré urðu mjög vinsæl og voru nýtt jafnvel milli kynslóða á 20. öldinni.


Hvað varðar jólaskraut þá kemur það seint og er líka dansk, þýsk-eða sænskættað.  Kertaljós þótti nú bara ágætisskraut á þeim tíma er íslendingar lýstu upp skammdegið með lýsislömpum, en jólatré þekktust ekki hér fyrr en upp úr 1850, og þá hjá dönskum eða danskmenntuðum embættismönnum.

Trjáskrautið, eða jólakúlurnar, komu einnig upphaflega frá Þýskalandi.  Þetta voru oftast kúlur úr næfurþunnu gleri og hafði slík glergerð tíðkast þarna úti í margar aldir.

Annað jólaskraut, bæði keypt eða heimagert var til dæmis jólapokar og músastigar. Fyrirmyndir af þessu komu einnig frá Danmörku.  Sömuleiðis aðventuljósin, sem náðu miklum vinsældum upp úr 1970, en þau komu upphaflega til landsins frá Svíþjóð.


Eitt er þó jólaskrautið sem er jú dálítið sérstakt og gæti átt sér sænska fyrirmynd, þótt að erfitt sé að dæma um það.  Það eru litlu jólakirkjurnar sem voru til á fjölda íslenskra heimila á mið-og seinni hluta 20.aldarinnar en kirkjur á Íslandi eru mjög merkilegar í byggingarsögu okkar. 

Þetta voru lítil líkön af kirkjum, skreytt með bómull á þökum og turnum og oftast með ljósaperu innaní.  Þessar jólakirkjur veru ekki seldar út úr búð heldur alltaf heimatilbúnar,  En þrátt fyrir það var fjöldinn allur til að þeim og eru hugsanlega ennþá á heimilum víða um land.

Þessum sið er enn viðhaldið í dag og hefur útfærslan breyst í takt við tækniframþróun þar sem þrívíddarprentun er orðin vinsæl til slíkra verka.


Einn er líka jólasiðurinn sem kom til okkar frá útlöndum en það er að gefa í skóinn.  Siðurinn á líklegast uppruna sinn í helgisögum af heilaga Nikulási, sem var að sögn gjafmildur.  En siðurinn að börn fá litlar gjafir í sokka, skó eða aðra litla hluti var til í mið-Evrópu í lok miðalda og berst þaðan um hinn vestræna heim.
Þessar gjafir koma yfirleitt bara einu sinni, þá á jólanótt.  Það sama var upp á teningnum á Íslandi þegar siðurinn fer að dúkka upp um 1930, en breyttist hér í áranna rás því að hér eigum við marga jólasveina en ekki bara einn.

Um og eftir 1970 voru íslensk börn farin að fá fyllta skó í þrettán skipti og stórgræddu því á þessum sér-íslensku aðstæðum.


Meira í Borgarsögunni

Jólakort og jólasiðir

Jón Páll Björnsson 
##### - Verkefnastjóri barnamenningar og safnfræðslu



Jóhanna Guðrún Árnadóttir 
##### - Verkefnastjóri stafrænnar miðlunar og sýninga

Jólakort og jólasiðir

Jólakort

Jólamaturinn

Malt & appelsín

Jólatré

Jólaskraut

Litlu jólakirkjurnar

Að gefa í skóinn

Jóla­kort og jólasiðir

Jóla­kort

Jóla­mat­urinn

Malt & appelsín

Jólatré

Jóla­skraut

Litlu jóla­kirkj­urnar

Að gefa í skóinn

Jólakort og jólasiðir

Jólakort

Jólamaturinn

Jólaskraut

Litlu jólakirkjurnar