Ingbjörg Pálsdóttir, 2013  & Ferð II: Vegur / Reise II: Straße / Trip II: Road , 2014 ©Marzena Skubatz

Árbæjarsafn

Ástæðan fyrir ferðum hópsins var sú að það vantaði fólk í sveitir landsins vegna mikilla samfélagsbreytinga sem höfðu orðið eftir seinna stríð. Auglýst var eftir vinnuafli í Þýskalandi sem varð til þess að á fjórða hundrað manns kom til starfa á íslenskum sveitabæjum og um helmingur þeirra, mestmegnis konur, settist hér að. Afkomendurnir eru orðnir fjölmargir.

Ljósmyndaverkefnið „HEIMAt“ eftir Marzenu Skubatz er miðpunktur sýningarinnar og gefur innsýn inn í líf núlifandi kvenna úr þessum hópi. Farið er með áhorfandann í ljóðrænt ferðalag þar sem saga þeirra og minningar eru í aðalhlutverki. Snert er við gleðilegum jafnt sem tregablöndnum hliðum tilverunnar, sem gefa innsýn í heim þeirra sem hafa þurft að rífa upp rætur sínar og festa þær á nýjum og framandi stað. 

Til að gera þeim tveim heimum, Íslandi og Þýskalandi, sem vísað er til í sýningartitlinum, enn frekari skil, eru auk „HEIMAt“, sögulegar ljósmyndir um málefnið á sýningunni.

Annars vegar er um að ræða áhrifamiklar ljósmyndir úr myndasafni Rauða Kross Íslands sem Ljósmyndasafn Reykjavíkur varðveitir. Þær sýna eyðileggingu umhverfisins í borgum og bæjum Þýskalands eftir loftárásir en íslensk sendinefnd á vegum Rauða krossins fór þangað eftir stríðslok og kom til baka með myndefni sem í kjölfarið var svo sýnt á myndakvöldum fyrir almenning á Íslandi.

Ólafur K. Magnússon, frumkvöðull í blaðaljósmyndun á Íslandi, mætti við Reykjavíkurhöfn 8. júní árið 1949 til að skrásetja þann viðburð sem koma Esju var með fyrsta stóra innflytjendahópinn á Íslandi á 20. öld innanborðs. Fréttamyndirnar fimm úr myndasafni Morgunblaðsins sýna hópinn á komudaginn. Einnig má segja að þessar merkilegu myndir tengi þessa tvo umræddu heima saman í gegnum sjóferðina frá Lübeck í Þýskalandi og komuna til Reykjavíkurhafnar. 

„Heima er ekki landfræðilegt hugtak heldur er það inni í manni sjálfum“ 

„Heima er ekki landfræðilegt hugtak heldur er það inni í manni sjálfum“ var haft eftir rússneska rithöfundinum og andófsmanninum Andrej Sinjawski (1925-97) og á sú tilvitnun vel við um þessa sýningu. Fyrir utan það að vera minnisvarði um þýsku innflytjendurna og líf þeirra þá minnir „HEIMAt – tveir heimar“ okkur líka á að alla daga er og hefur verið fólk að flytjast milli landa í heiminum vegna stríðs eða annarra óviðunandi aðstæðna. Fólksflutningar eru því ekki tímabundnir heldur viðvarandi ástand sem þarf að skoða í stóru, sögulegu samhengi. Í því ferli er hlutverk mynda og minninga gríðarlega mikilvægt og til þess að þær falli ekki í gleymskunnar dá þarf að sýna þær – aftur og aftur –  til að þekking á fortíðinni haldist og festist í samtímanum hverju sinni.   

Sýningin er gerð í samstarfi við Þýska sendiráðið á Íslandi.



HEIMAt – tveir heimar

Með sýningunni „HEIMAt – tveir heimar“ er því fagnað að í ár eru liðin 70 ár frá því að stór hópur Þjóðverja sigldi með strandferðaskipinu Esju og öðrum skipum í kjölfarið til Íslands árið 1949.